Choć za początek średniowiecza uznaje się upadek cesarstwa zachodniorzymskiego, sztuka średniowieczna zdecydowanie łączy się z powstaniem religii chrześcijańskiej. W sztuce antycznej nie ma zapowiedzi zbliżających się zmian, lecz zachodzą one na wskutek narodzin nowej religii i jej aktualnego statusu wśród społeczeństwa. Wyjątkowym zjawiskiem na tle epoki średniowiecza jest sztuka islamu, która pojawiła się w Europie za pośrednictwem Maurów ( wywarli oni ogromny wpływ na sztukę obecnej Hiszpanii).
Podział sztuki średniowiecznej:
- Sztuka okresu przejściowego
- Sztuka islamu
- Sztuka bizantyjska
- Sztuka romańska
- Sztuka gotycka
Po średniowieczu następuje renesans.
Sztuka okresu przejściowego
Sztuka okresu przejściowego datowana jest od I do VIII wieku. Pojawienie się religii chrześcijańskiej wpłynęło na sztukę: mimo, iż chrześcijanie byli w sposób zorganizowany prześladowani do IV wieku, chcieli dać wyraz swoim wierzeniom w formie plastycznej. Zaczęto wznosić pierwsze kościoły, lecz żaden z nich się nie zachował. Sztukę wczesnochrześcijańską możemy poznawać dzięki malarstwu, katakumbom i sarkofagom.
Sztuka islamu
W VIII wieku Arabowie podbijają różne terytoria – zajmują ziemie od Hiszpanii po Indie. Nie posiadają jednak wielu własnych, wybitnych artystów, dlatego ulegają wpływom narodów, które podbili, adaptując zastane dzieła na swoje potrzeby. Na sztukę islamu ma zasadniczy wpływ religia, która zakazuje przedstawiania postaci ludzkiej, dlatego jako dekoracje wykorzystywane są głównie motywy roślinne i ornamenty geometryczne.
Sztuka bizantyjska
Sztuka bizantyjska, to sztuka Wschodniego Cesarstwa Rzymskiego, powstająca od IV do XV wieku (od roku 330 do 1453) na terenach ówczesnego Konstantynopola i w strefie jego wpływów. Opierała się na tradycjach greckiej sztuki starożytnej, należy zatem i do starożytności i do średniowiecza.
W 395 r. po śmierci cesarza Teodozjusza powstały 2 cesarstwa:
- zachodnie (łacińskie) z siedzibą w Rzymie, a później również w Mediolanie i Rawennie.
- wschodnie (greckie) z siedzibą w Konstantynopolu.
Historia, cechy charakterystyczne i przykładowe dzieła są opisane szerzej we wpisie: Sztuka bizantyjska.
Sztuka przedromańska i romańska
Powstawała głównie na terenach Francji, Włoch i Niemiec od IX (sztuka protoromańska lub karolińska) do XIII wieku (w Polsce w latach 1050-1250). Największe znaczenie dla poznania charakterystycznych cech sztuki romańskiej ma architektura tego okresu i ściśle z nią związana rzeźba (portale, kapitele, wsporniki) i malarstwo (freski, witraże, mozaiki). Grube mury i proste kształty romańskich budowli wznoszono z dużych, ciosanych bloków kamiennych. Obok zachowanych – najczęściej we fragmentach – wież mieszkalno-obronnych i zamków warownych, z tego okresu przetrwały kaplice i kościoły (z początku budowane na planie koła, a następnie krzyża) o skromnych, mrocznych wnętrzach.
Sztuka gotycka
Styl gotyku ukształtował się we Francji przed połową XII w. (1144 r.), a następnie rozprzestrzenił się na pozostałe kraje europejskie. Trwał do początku XVI w. (w Polsce w okresie 1250-1500). W sztuce gotyku zastosowano przełomowe w architekturze łuki ostre i system łuków przyporowych, co pozwoliło na wznoszenie wyższych budowli. Pojawiło się również malarstwo niezależne.
Sztukę gotycką opisujemy szerzej we wpisach:
- Wprowadzenie do sztuki gotyku
- Architektura gotyku
- Rzeźba w sztuce gotyckiej i gotyk schyłkowy (późny)
- Przedstawiciele gotyku
- Malarstwo gotyckie
- Sztuka gotycka w Polsce i twórczość W. Stwosza.
Gotyk powoli ustępuje renesansowi, przemianę tą opisaliśmy we wpisie: Gotycko-renesansowe Francja i Niemcy. Możesz też przeczytać teksty:
