Różnice między gotykiem a barokiem

Styl gotycki i barokowy – oba mocno skoncentrowane na tematach chrześcijańskich, obejmowały budowę kościołów, posągów i formy malarskie. Zabytki tych okresów możemy wciąż podziwiać, szczególnie we Francji i Włoszech. Poniżej przedstawimy cechy charakterystyczne i podobieństwa poszczególnych styli oraz wskazówki jak je od siebie odróżnić.

Odpowiadamy na zagadnienia:

Jaki styl reprezentuje Katedra Notre-Dame w Reims?
Jaki styl reprezentuje Bazylika Kolegiacka Wniebowzięcia NMP w Krzeszowie?
Jakie cechy reprezentują te budowle?
Jakie są podobieństwa i różnice między Katedrą Notre-Dame w Reims, a Bazyliką Kolegiacka Wniebowzięcia NMP w Krzeszowie?
Jak analizować architekturę barokową na przykładzie Il Gesù.
Jakie gotyckie cechy reprezentuje kościół Mariacki w krakowie?

Gotyk i barok – porównanie

Styl gotycki rozwijał się od 400 r n.e. aż do 1400. Architektura gotycka wznoszona była z kamienia, we wnętrzach stosowane były ostre łuki, przełomowe były zastosowanie sklepień żebrowo-krzyżowych i przypór, które pozwoliły na uzyskanie strzelistego wyglądu. Malarstwo wykorzystywane było głównie w witrażach.

Barok początki ma około 1500 roku. Wykorzystywano linie faliste, owale, złoto, bogatość dekoracji, przepych. Budynki zdobione były malowidłami.

Porównamy Katedrę Notre-Dame w Reims z Bazyliką Kolegiacką Wniebowzięcia NMP w Krzeszowie. Jaki styl lub kierunek w sztuce reprezentuje każda z budowli? Katedra Notre-Dame w Reims to gotyk, natomiast Bazylika Kolegiacka Wniebowzięcia NMP w Krzeszowie to barok/rokoko.

Katedra Notre-Dame w Reims – cechy budowli

Źródło planu budowli: https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Plik:PlancathedraleReims.svg

W budowli zastosowano charakterystyczne dla stylu gotyckiego:

łuki ostre
sklepienie krzyżowo-żebrowe
łuki przyporowe
maswerki, pinakle, kwiatony czy wimpergi
rozety z witrażami.

Cechy stylu gotyckiego opisaliśmy bardziej szczegółowo w poprzednim wpisie.

Bazylika Kolegiacka Wniebowzięcia NMP w Krzeszowie – cechy budowli

Źródła zdjęć:
Beemwej, CC BY-SA 3.0 PL, via Wikimedia Commons
Daniel Baránek, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
Plan: https://skpswroclaw.files.wordpress.com/2018/01/krzeszow-krotki.pdf

Budowla posiada cechy charakterystyczne dla baroku, tj:

falującą linię fasady
obfitość dekoracji rzeźbiarskich fasady
konstrukcję wnętrza opartą na przecinających się owalach
wykorzystanie rzeźby i malarstwa w dekoracji
ozdobny dach hełmowy (hełmy wież)
nisze, które tworzą efekty światłocieniowe.

Katedra Notre-Dame w Reims a Bazylika Kolegiacka Wniebowzięcia NMP w Krzeszowie

Podobieństwa: obie budowle zbudowane są na planie krzyża łacińskiego, z transeptem. W obu budowlach fasada jest dwuwieżowa.

Różnice: Katedra Notre-Dame w Reims jest bazyliką z wieńcem kaplic wokół prezbiterium i trzema nawami. Transept jest trójnawowy. Natomiast Bazylika Kolegiacka Wniebowzięcia NMP w Krzeszowie jest kościołem jednonawowym (inaczej halowym lub salowym). Ma empory, a transept jest jednonawowy.

Il Gesù, czyli Kościół imienia Jezus – opis budowli

Źródła grafik:
Chabe01, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
https://romanchurches.fandom.com/wiki/Il_Ges%C3%B9

Il Gesù (kościół imienia Jezus) w Rzymie, zbudowany został w XVI wieku na planie krzyża łacińskiego). Ramiona transeptu są krótkie (wpisane w obręb korpusu), a korpus jest jednonawowy. Po obu stronach nawy są ciągi połączonych kwadratowych kaplic. Nawa kościoła jest równej szerokości z transeptem, a prezbiterium zamknięte jest absydą.

Bryła Il Gesù: to bazylika (kościół ścienno-filarowy), posiadająca kopułę (zwieńczoną latarnią) na skrzyżowaniu nawy z transeptem. Nawa jest oświetlona z okien ponad dachami kaplic. Bryła jest zwarta, monumentalna, statyczna, symetryczna, harmonijna.

Fasada kościoła Il Gesù jest symetryczna, bezwieżowa i dwukondygnacyjna. Kondygnacje te oddzielone są belkowaniem. Gzymsy są powyłamywane (gierowane). Dolna kondygnacja jest pięciopolowa o szerokości nawy i kaplic, natomiast górna jest węższa, trójpolowa, o szerokości nawy głównej. Kondygnacje połączone są spływami wolutowymi. Fasadę wieńczy tympanon. Zasadniczą rolę odgrywa oś środkowa, w której umieszczony jest portal środkowy i powyżej niego okno. Zastosowano rytmiczne powtórzenie pilastrów i półkolumn w stylu korynckim, jak i dekoracje w formie rzeźb, kartuszy i nisz.

Wnętrze Il Gesù jest bogato zdobione, w stylu barokowym, z zastosowaniem okien, które dobrze je doświetlają. Zastosowano sklepienie kolebkowe oraz kopułę wspartą na pendentywach. Nawa jest szeroka, a ściana nawy głównej ma dwie kondygnacje, z czego dolna jest artykułowana podwójnymi pilastrami, zachowany jest wielki porządek z arkadami wspartymi łukiem półkolistym.

Kościół Mariacki w Krakowie – opis budowli

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny lub inaczej kościół Mariacki w Krakowie wzniesiony jest w stylu gotyckim. Jest trójnawową, orientowaną bazyliką.

Źródła zdjęć:
Zygmunt Put Zetpe0202, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Plan: Zarys historii architektury, Edward Charytonow, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, strona 113.

Jakie sklepienia wykorzystane zostały w kościele Mariackim w Krakowie?

nawa główna – sklepienie krzyżowo-żebrowe
przęsła korpusu – sklepienie krzyżowo-żebrowe
wzniesione później kaplice mają zróżnicowany układ żeber
zakrystia – sklepienie kolebkowe z lunetami
prezbiterium – sklepienie gwiaździste.

Cechy Kościoła Wniebowzięcia NMP w Krakowie, charakterystyczne dla gotyku:

zastosowanie systemu filarowo-szkarpowego (widoczne są szkarpy/przypory)
wykorzystanie łuków ostrych
budowla jest strzelista
występują: blendy, pinakle, maswerki i witraże
prezbiterium jest zamknięte poligonalnie (wielobocznie).