Źródło zdjęcia: Duchamp at the Fountain, Salim Virji, flickr.com
Gdy mówimy o sztuce XX wieku, oprócz Pabla Picassa i Andy’ego Warhola, warto podkreślić wpływ Marcela Duchampa, który był pionierem w awangardowym ruchu “antysztuki”, czyli dadaizmu. Jest także twórcą pojęcia “ready mades”.
Poruszane zagadnienia:
- Czym jest dadaizm?
- Jakie są cechy dadaizmu?
- Przedstawiciele dadaizmu.
- Co oznacza termin “ready mades”
- Dlaczego artyści wykorzystywali “ready mades”.
Czym jest dadaizm?
Ruch narodził się w 1916 roku w Zurychu, który był miejscem schronienia dla wielu artystów podczas I Wojny Światowej. W Cabaret Voltaire spotykali się twórcy poezji, muzyki i tańca, tworząc w coraz bardziej eksperymentalny sposób. Już sama nazwa ruchu, która pochodzi od nic nieznaczącego słowa “dada” pokazuje, że artyści negują ówcześnie panującą ideę sztuki, drwiąc z krytyków i szokując odbiorców.
Podwaliny ruchu leżą w twórczości Marcela Duchampa, który już w 1913 prezentował swoją “anty-sztukę”. Duchamp uważany jest za prekursora dadaizmu i jego najwybitniejszego przedstawiciela.
Cechy dadaizmu:
- nihilizm
- szyderstwo, nonsens
- negowanie wartości sztuki i krytyki artystycznej
- odrzucenie koncepcji piękna
- uznanie za dzieła sztuki przedmiotów codziennego użytku
- szokowanie publiczności.
Przedstawiciele dadaizmu:
- Tristan Tzara
- Hans Arp
- Marcel Duchamp
- Man Ray
- Francis Picabia.
Marcel Duchamp
Marcel Duchamp (1887-1968) był francusko-amerykańskim artystą, związanym m. in. z dadaizmem, ale również kubizmem czy surrealizmem. Swoje innowacyjne podejście do sztuki wyrażał w wielu formatach: malarstwie, rzeźbie, kolażach, filmach krótkometrażowych. Jego niezwykłe podejście do sztuki było próbą zakwestionowania jej istnienia.
Marcel Duchamp “Fontanna” – analiza dzieła
Dziełem artysty jest pisuar wykonany z białej porcelany, jednak położony w taki sposób, że nie spełnia już swojej funkcji. Nic dziwnego, że “Fontanna” w 1917 roku doprowadziła do dyskusji na temat koncepcji sztuki. Można mieć wątpliwości, czy wykorzystanie gotowego przedmiotu należy nazywać sztuką. Jednak w tym wypadku aktem twórczym było: wybranie przedmiotu, odebranie jego użyteczności, nadanie innej rangi poprzez przypisanie tytułu.
Istnieją teorie, że “Fontanna” została stworzona przez inną dadaistyczną artystkę Elsę von Freytag-Loringhoven. Choć oryginalna rzeźba zniknęła, w muzeach na całym świecie znajduje się 17 kopii i oficjalnie wszystkim przypisuje się autorstwo Duchampowi.
Źródło: Micha L. Rieser, Attribution, via Wikimedia Commons
Sztuka ready-made
Ready-made to sztuka wyodrębnienia gotowych przedmiotów z przestrzeni użytkowej, podnosząc je do rangi dzieła. “Martwa natura z plecionym krzesłem” Pabla Picassa z 1912 roku była pierwszym dziełem z wykorzystaniem fragmentu gotowego przedmiotu, natomiast kilka lat później Duchamp doprowadził sztukę ready-mades do perfekcji.
Dlaczego artyści stosują ready mades?
Jest to rodzaj buntu przeciwko kanonom w sztuce i jej tradycji. Artyścią stosują tego typu działania, by skrytykować procesy tworzenia sztuki. Chcą prowokować i skłonić do refleksji nad aktualnie przyjętymi wartościami i normami co do estetyki dzieł. Dzieła tego typu podkreślają absurdy rzeczywistości, jednocześnie poszerzają granice sztuki (wszystko może być dziełem sztuki).
Przykładowe pytania egzaminacyjne
- Kto jest autorem dzieła (pisuaru)?
Autorem słynnego pisuaru jest Marcel Duchamp. - Z jakim kierunkiem wiąże się dzieło tego artysty?
“Fontanna” Marcela Duchampa związana jest z dadaizmem. - Jak określa się dzieła, które są gotowymi przedmiotami, jednak określone sztuką, dzięki decyzji artysty?
Takie dzieła określa się jako ready mades (z angielskiego “gotowy przedmiot”).
