Sztuką prehistoryczną nazywamy dzieła powstałe do około roku 4000 p.n.e., czyli do czasów przed wynalezieniem pisma. Okres ten obejmuje wiele tysięcy lat i różne epoki, takie jak paleolit, mezolit, neolit oraz epoki brązu i żelaza.
Warunki rozwoju sztuki prehistorycznej
Praludzie początkowo używali narzędzi z kamienia, trudnili się zbieractwem, a także prawdopodobnie żywili się padliną. Później zbudowali oszczep i zaczęli polować na zwierzęta oraz łowić ryby. Nauczyli się również rozniecać ogień. Żyli w grupach, przemieszczając się w poszukiwaniu pożywienia i wykorzystując naturalne schronienia.
Istotnym etapem było opanowanie tworzenia narzędzi, dzięki czemu nastąpiła rewolucja technologiczna. Stopniowo powstawały bardziej zaawansowane narzędzia: topory, młoty, noże i groty, które służyły do polowania, zbierania, budowy schronień i obróbki skór.
Pierwsze malowidła naskalne
Pierwszym zapisem sztuki stworzonej przez człowieka jest malarstwo jaskiniowe, którego najsłynniejszym przykłady to jaskinie Lascaux we Francji i Altamira w Hiszpanii. Szacuje się, że pierwsze rysunki na skałach powstały kilka tysięcy lat temu, a ludzie zamieszkiwali te jaskinie przez wiele setek lat. Malowidła przedstawiały głównie duże zwierzęta, takie jak bizony, antylopy, konie i wymarłe tury oraz mamuty. W jaskiniach można także znaleźć rysunki ludzi i odbicia dłoni.
Wenus paleolityczna (Wenus z Willendorfu)
Kolejnym wyrazem sztuki ludzi prehistorycznych były małe figurki przedstawiające kobiety z cechami steatopygii (nazwano je Wenus – na cześć greckiej bogini piękna). Najbardziej znana jest Wenus z Willendorfu, datowana na 28–25 tysięcy lat p.n.e., odkrył ją Josef Szombathy w roku 1908. Podobnych figurek odkryto ponad dwieście. Były związane z kultem płodności, dlatego charakteryzują się wydatnymi cechami kobiecymi: duże piersi, brzuch i uda, często bez dłoni i innych detali. Ich pełne kształty świadczyły o dostatku w społeczności, co oznaczało, że jedzenie było dostępne.
Pierwszą Wenus paleolityczną (datowaną na 24000 – 22000 lat p.n.e.) odkrył w 1864 roku Markiz Paul de Vibraye w Laugerie Basse (Francja).
„Wielkie kamienie” – megality w Stonehenge
Megality to wysokie głazy (menhiry) wkopane pionowo w ziemię i osłonięte płaskimi blokami (dolmeny), których przeznaczenie wciąż nie jest dla nas do końca jasne. Przypuszcza się, że ich lokalizacja ma związek z obserwacjami astronomicznymi.
Do czego mogły służyć megality?
Hipotezy są różne, mogło to być miejsce pochówków, praktyk religijnych lub po prostu miejsce spotkań dawnych społeczności.
Najpopularniejszym przykładem są megality w Stonehenge. Co ciekawe odkryto tam szczątki ludzi, sugerujące, że mogło to być miejsce leczenia ludzi. Ostateczny kształt kamiennej budowli ukształtował się dopiero około 1600 r p.n.e.. Okrąg ma średnicę około 30 metrów i składa się z 30 ogromnych kamieni, z czego każdy z nich waży od 25 ton i ma około 4 metry wysokości. Wewnątrz znajduje się również 49 mniejszych bloków. Według wyników badań archeologicznych musiały one zostać sprowadzone z bardzo odległych miejsc. Tu nasuwa się pytanie: w jaki sposób zostały przetransportowane i po co prehistoryczni ludzie zadali sobie tyle trudu, aby je sprowadzić?
Jaką funkcję pełniła sztuka prehistoryczna?
Na to pytanie ciężko odpowiedzieć, możemy się jedynie domyślać, że malarstwo poza aspektami estetycznymi, miało też praktyczne funkcje. Malowidła naskalne mogły opowiadać historie, ukazywać zwierzęta, które miały znaczenie dla ówczesnych społeczności. Mogły być także sposobem komunikowania się przekazywania wiedzy.
W miejscach, gdzie zostały odnalezione malowidła odprawiane były obrzędy religijne, co sugeruje, że malowidła miały też funkcję obrzędową.
W prehistorii powstała również ceramika, pierwsze tkaniny i biżuteria.
