Francisco José de Goya y Lucientes był hiszpańskim malarzem i rytownikiem. Wyrażał się przede wszystkim poprzez malarstwo sztalugowe i ścienne, ale również grawerowanie i rysowanie.
Goya jest artystą przełomowym. Studiował w Madrycie i uczył się malarstwa pod kierunkiem Francisco Bayeu, z którym współpracował i którego siostrę poślubił. W 1769 roku wyjechał do Włoch,a w latach 70 otrzymuje zamówienie na serię projektów gobelinów od manufaktury królewskiej. Wykonał ich ponad 40 – w pracach tych o jasnej, pastelowej kolorystyce widoczna jest atmosfera radosna i lekka, typowa dla rokoka, na przykład “Parasolka”.
“Rodzina Karola IV” – Francisco Goya
W 1786 roku otrzymał tytuł malarza królewskiego. Malował w tym czasie portrety króla i jego najbliższego otoczenia, np.: “Rodzina Karola IV” – artysta ukazuje ich bez pochlebiania i tak jak kiedyś Velazquez w “Pannach dworskich”, tak tutaj Goya sportretował samego siebie podczas pracy przy sztalugach.
Na obrazie artysta pozostaje w cieniu jako obserwator królewskiego życia. Oddziela parę królewską barwą obrazu, podkreślając w ten sposób romans królowej z dowódcą hiszpańskiej armii, stając się demaskatorem życia.
“Portret księżnej Alby” księżna romansowała z Goyą, a jej portret był dowodem ich miłości. Na obrazie księżna wskazuje na napis na piasku “Solo Goya” (tylko Goya), ma również na palcu obrączkę z napisem “Goya” i pierścień, na którego diamencie wycięto napis “Alba”.
W roku 1792 spotkała go katastrofa – stracił słuch, a izolacja od świata przyczyniła się do zmiany w jego malarstwie, które zdominował pesymizm i ironia. W obrazach pokazuje dwuznaczna naturę ludzką – mroczną stronę duszy. W latach 90 powstaje cykl grafik “Kaprysy” w technikach akwaforta i akwatinta.
Czym jest akwaforta i akwatinta?
Akwaforta to technika druku wklęsłego: matryca trawiona jest kwasem, a płytę płytę powleka się werniksem, który jest nierozpuszczalny w kwasie. Następnie wykonuje się igłą rysunek i poddaje kilkukrotnemu trawieniu kwasem azotowym. Po zakończeniu trawienia werniks zmywa się rozpuszczalnikiem i nanoszona jest farba drukarska. Miejsca, na które kwas działał najdłużej przyjmują najwięcej farby, są zatem najciemniejsze.
Akwatinta jest również techniką druku wklęsłego: na metalowej płycie rozpylany jest proszek, np.: żywicy, a następnie płytka jest podgrzewana i zanurzana w kwasie. Kwas działa na miejsca pomiędzy ziarenkami. Dla uzyskania lepszych efektów, to co znajduje się pomiędzy jest mocniej wytrawione na ciemniejsze tony. Miejsca jaśniejsze zabezpiecza się werniksem.
Akwafortą uzyskujemy rysunek (linie), zaś akwatintą plamy (walor), sta obie techniki są często stosowane razem.
Francisco Goya “Kaprysy” inne dzieła
Na cykl “Kaprysy” składa się z 80 plansz, na których artysta ukazuje mroczną stronę duszy ludzkiej. To co jest w człowieku najbardziej nikczemne i niskie, np.: „Osioł z dziada pradziada”, “Gdy rozum śpi, budzą się demony”. Jest także autorem obrazów zatytułowanych: “Maja naga” i “Maja ubrana”, namalowanych na zamówienie premiera Hiszpanii Manuela Godoya. W tych obrazach artysta odwołał się do renesansowej tradycji przedstawiania kobiecego aktu w pozycji leżącej. Najwcześniej w ten sposób przedstawił Giorgione “Śpiąca Wenus”,a później Tycjan “Wenus z Urbino”. Bezpośrednim źródłem inspiracji dla Goi było dzieło hiszpańskiego malarza Velasqueza “Wenus z lustrem”.
“2 maja 1808 roku”, “3 maja 1808 roku”
“2 maja 1808 roku” (Masakra w Madrycie), “3 maja 1808 roku” (Rozstrzelanie Powstańców madryckich) te dzieła odwołują się do najnowszej historii (napoleońskiej wojny). Obrazy zostały stworzone w związku z wyprawą wojsk Napoleona do Hiszpanii w 1808 roku. Wyprawa ta, a raczej najazd, spotkała się z niebywałym oporem ze strony hiszpańskiej ludności . Odpowiedzią na bunt były prześladowania i rozstrzeliwania powstańców. W 1814 roku z tej tematyki zrodziły się obrazy:
- 2 maja 1808 – masakra w Madrycie. Obraz ukazuje uliczną bitwę w Madrycie, którego mieszkańcy atakują francuską konnicę,
- 3 maja 1808 – rozstrzelanie powstańców madryckich, które jest następstwem wydarzeń z 2 maja. Obraz przedstawia egzekucję buntowników, scena ma miejsce w nocy na przedmieściach Madrytu. Jedynym źródłem światła jest lampa, która oświetla powstańców. Ci którzy wykonują egzekucję są anonimowi. Artysta przedstawia bohaterów w sposób ludzki, ukazując ich uczucie strachu. Umieszcza w centrum bohatera upozowanego na wzór Chrystusa (w białej koszuli), poniżej leży zamordowany już powstaniec.
Stylistyka obrazów Francisca Goi
Goya jest pierwszym wielkim malarzem okrucieństwa bólu i cierpienia. Choć cierpienie od zawsze było tematem sztuki, jednak podejmowano cierpienie ponadziemskie albo triumfalne, uszlachetniające. U Goi widzimy człowieka zhańbionego, bohatera odartego z godności, bojącego się.
“Kolos” (Olbrzym) – ikonografia tego obrazu jest trudna do odczytania. Jest kilka teorii:
- Kolos bywa utożsamiany z Napoleonem, przed którym ucieka tłum ludzi (mieszkańcy Hiszpanii).
- Kolos to duch Hiszpanii, walczący z wrogiem.
- Kolos to uosobienie złej siły, okrucieństwa człowieka wobec innego człowieka.
Z wojną hiszpańsko-francuską wiąże się również cykl grafik wykonanych techniką akwaforta i akwatinta “Okropności wojny”. Goya nie gloryfikuje bohaterów, przedstawia prawdę o wojnie.
Na początku lat 20 wykonał cykl obrazów na ścianach swojego domu “Czarne obrazy” (lub “Czarne malowidła”). Tytuł ten wiąże się z dominującą w tych dziełach ciemną kolorystyką. Te straszne wizje powstały z poczucia bezsensu życia i nienawiści między ludźmi. Dzieło “Pojedynek na kije” ukazuje prawdę o człowieku, zaś “Pies” samotność. Jest także autorem dzieła “Saturn pożerający swoje własne dzieci”. Artysta wykonał również freski w kaplicy pałacowej Świętego Antoniego w Madrycie przedstawiające cud Świętego Antoniego.
Zobacz również: Romantyzm w sztuce – cechy i przedstawiciele
